Poniższy artykuł został stworzony na podstawie książki pt. Przewodnik odkwaszania organizmu napisanej przez dr Suzan E. Brown oraz Larry’ego Trivieri. Osobiście uznaję tą publikację za jedno z najbardziej rzetelnych źródeł wiedzy dotyczącej równowagi kwasowo-zasadowej.
Czym jest równowaga kwasowo-zasadowa?
Równowaga kwasowo-zasadowa (czyli swoisty balans pomiędzy dwoma składnikami chemicznymi – kwasami i zasadami) jest bardzo istotna dla prawidłowego funkcjonowania organizmu. W procesach przemiany materii wytwarzane są bardzo duże ilości kwasów, jednak same komórki pracują najefektywniej w środowisku lekko zasadowym. Nasz organizm musi zatem neutralizować lub usuwać nadwyżkę produkowanych kwasów. Niezwykle istotna w tym procesie jest odpowiednio zbilansowana dieta.
Niektóre pokarmy po zjedzeniu i zmetabolizowaniu zakwaszają nasz organizm, inne natomiast działają w sposób zasadotwórczy – neutralizują kwasy i podnoszą PH naszych tkanek. Każdy z nas powinien zatem zadbać o to, aby codzienny jadłospis obfitował w żywność alkalizującą. Niestety dieta współczesnego społeczeństwa opiera się w większości na pokarmach kwasotwórczych (np. żywność przetworzona, mięso, nabiał, alkohol, mąka pszenna, kawa), a produkty zasadotwórcze (warzywa, owoce, niektóre orzechy i ziarna) spożywane są w niewystarczających ilościach.
Taki sposób odżywiania, jak wykazały badania naukowe, prowadzi do zaburzeń równowagi kwasowo-zasadowej, a dokładnie do stanu nazywanego przez naukowców kwasicą metaboliczną niskiego stopnia (potocznie określaną po prostu mianem zakwaszenia organizmu). Nie zagraża to bezpośrednio życiu, jednak jest czynnikiem sprzyjającym rozwojowi wielu chorób.
Jak czytamy w książce Przewodnik odkwaszania organizmu, „znaczna ilość przeprowadzonych badań pozwoliła udokumentować negatywny wpływ metabolicznej kwasicy niskiego stopnia na nasze zdrowie. Osteoporoza, utrata masy mięśniowej związana z wiekiem, kamienie nerkowe, dna moczanowa i inne choroby związane z dolegliwościami okołostawowymi czy bólem pleców to schorzenia związane z powstawaniem, nawet bardzo lekkich, stanów zakwaszenia organizmu”.
Jak określa się równowagę kwasowo-zasadową?
Równowagę kwasowo-zasadową określa się przy pomocy wartości pH płynów ustrojowych (m.in. krwi, moczu, śliny oraz płynów śródkomórkowych i wewnątrzkomórkowych). Sam termin „pH” oznacza dosłownie „potencjał wodoru”. Kwasowość roztworu wodnego określa się na podstawie stężenia wolnych jonów wodorowych (im większa ich ilość, tym bardziej kwasowy roztwór).
Najprostszym sposobem na określenie stanu równowagi kwasowo-zasadowej organizmu jest kontrola porannego moczu. Można to zrobić przy pomocy papierków lakmusowych lub elektronicznych mierników pH. Pomiar powinien być wykonywany na czczo, a na przynajmniej 6 godzin przed nim, nie powinno się oddawać moczu.
Prawidłowy wynik waha się w granicach 6,5 do 7,5. Wartość pH poniżej 6,5 oznacza zakwaszenie organizmu, natomiast odczyt powyżej 7,5 wskazuje na zasadowicę (która jest jednak bardzo rzadkim stanem).
W jaki sposób spożywane jedzenie wpływa na stan równowagi kwasowo-zasadowej?
Niektóre pokaramy pod wpływem procesów metabolicznych prowadzą do powstawania alkalizujących lub kwasowych związków. Dla przykładu, cytrynian potasu (wchodzący w skład większości warzyw i owoców) przekształcany jest z zasadotwórczy wodorowęglan potasu, z kolei siarka (obecna m.in. w mięsie, rybach i wielu zbożach) przeistacza się w kwas siarkowy. Nie ma oczywiście żadnego znaczenia to, jakie PH ma pokarm przed spożyciem. Na przykład cytrusy, chociaż kwaśne, działają na organizm silnie zasadotwórczo. Zachęcam do przeczytania artykułu o diecie zasadowej, który zawiera szczegółową tabelę żywności przedstawiającą, w jaki sposób poszczególne produkty wpływają na pH organizmu.
Warto dodać, że dieta zasadowa nie polega na tym, aby całkowicie odstawić produkty kwasotwórcze (jest to wręcz odradzane). Zachowanie równowagi kwasowo-zasadowej wymaga przede wszystkim odpowiedniego zbilansowania spożywanych pokarmów. Dieta odkwaszająca (stosowana wtedy, gdy pH organizmu jest zbyt niskie) powinna zwierać 80% żywności zasadotwórczej oraz 20% jedzenia o działaniu kwasogennym.
Natomiast na co dzień (aby zachować równowagę kwasowo-zasadową i nie dopuścić do spadku pH) powinniśmy spożywać około 60 – 65% pokarmów alkalizujących i 40 – 35% produktów kwasotwórczych.
Dlaczego równowaga kwasowo-zasadowa wywiera wpływ na funkcjonowanie organizmu?
Większość reakcji w naszym ciele zachodzi na poziomie komórkowym – to właśnie z tego powodu wielu naukowców twierdzi, że wszystkie doświadczane przez nas choroby mają swój początek w komórkach. Aby poprawnie pracować, komórki muszą pobierać z krwi tlen i składniki pokarmowe, a także usuwać szkodliwe metabolity.
Wszystkie wymienione procesy funkcjonują najefektywniej wtedy, gdy nasze tkanki mają lekko zasadowy odczyn – to właśnie wtedy przepływ tlenu oraz przedostawanie się składników odżywczych do wnętrza komórek (oraz usuwanie szkodliwych produktów przemiany materii) przebiega najsprawniej.
Chroniczne zakwaszenie organizmu wywiera negatywny wpływ na funkcjonowanie wszystkich komórek w ciele – sprawia, że zaczyna docierać do nich coraz mniejsza ilość tlenu i składników pokarmowych, utrudnione staje się także wydalanie szkodliwych odpadów komórkowych. W konsekwencji w naszym ciele zaczynają rozwijać się choroby.
Zdaniem dr Brown nawet małe wahania PH mogą wywoływać ogromne zmiany w pracy organizmu. „wszystkie reakcje chemiczne niezbędne do prawidłowego funkcjonowania ciała inicjowane są poprzez enzymy, z kolei enzymy działają jedynie w wąskim przedziale pH. Jeśli poziom pH ulegnie zmianie, nawet na krótko, wówczas ani enzymy, ani reakcje chemiczne, które one katalizują, nie będą działały prawidłowo. Systemy biologiczne w ciele niekoniecznie od razu zaczną szwankować, ale organizm będzie osłabiony i podatny na choroby. Dlatego też niezwykle ważne jest zachowanie równowagi także w diecie, która powinna być tak zbilansowana, by nie pozostawiać w ciele nadwyżki kwasów.”
Jak pisze dr Brown, wielu osobom ciężko jest zrozumieć to, że nawet małe wahania PH mogą wywierać istotny wpływ na nasze zdrowie. Aby pomóc czytelnikom zwizualizować ten problem, stosuje ona analogię do temperatury ciała. Nawet niewielkie odchylenie od 36,6°C powoduje u człowieka odczuwalne objawy, podczas gdy większy wzrost temperatury może zakończyć się uszkodzeniami mózgu i zgonem.
Podobnie jest z równowagą kwasowo-zasadową – znaczne odstępstwa od normy są śmiertelnie niebezpieczne, a niewielkie wahania (choć nie zagrażają życiu) mogą wywoływać zmiany w funkcjonowaniu organizmu.
Jakie choroby związane są z zaburzeniami równowagi kwasowo-zasadowej?
Jak czytamy w Przewodniku Odkwaszania, „organizm stale pracuje nad tym, aby utrzymać odpowiednią równowagę kwasowo-zasadową. Kiedy czynniki takie jak dieta obfitująca w produkty kwasotwórcze zaburzają tę równowagę, organizm – od komórek, poprzez nerki, aż po skórę zaczyna pracować szybciej, by zrekompensować ów nadmiar kwasów. Lecz chociaż wysiłki organizmu, by zrównoważyć pH są niezwykle ważne, to proces ten ma swoje efekty uboczne. Proces równoważenia pH prowadzi bowiem do zmniejszenia w organizmie zasobów minerałów alkalicznych, co również ma swoje zdrowotne implikacje”.
Zakwaszony organizm jest dogodnym środowiskiem do wzmożonego rozwoju grzybów, bakterii i wolnych rodników. Prowadzi także do osłabienia działania antyoksydantów, obniżenia wydajności komórkowej, zaburzeń mikroflory bakteryjnej oraz spadku poziomu takich pierwiastków jak magnez, potas, wapń i fosfor.
Naukowcy zaobserwowali, że zaburzenia równowagi kwasowo zasadowej powiązane są z rozwojem następujących chorób:
- Grzybica różnych narządów;
- Bóle, stany zapalne;
- Spadek odporności;
- Choroby wirusowe;
- Kamienie nerkowe;
- Przedwczesne starzenie;
- Zaburzenia hormonalne (m.in. wytłumienie działania hormonu wzrostu i insulinopodobnych czynników wzrostu);
- Osteoporoza, rozrzedzenie masy kostnej;
- Zaburzenie procesów kościotwórczych;
- Nadciśnienie;
- Osłabienie mięśni;
- Utrata tkanki mięśniowej wraz z wiekiem;
- Choroby degeneracyjne;
- Zaburzone funkcjonowanie komórek i organów wewnętrznych;
- Problemy trawienne;
- Osłabienie funkcji mózgu;
- Łagodna niedoczynność tarczycy;
- Nadprodukcja kortyzolu (hormonu stresu);
- Zaburzenia funkcjonowania wątroby (prowadzący do wzrostu stężenia toksycznych odpadów przemiany materii);
- Anemia;
- Zaburzenia apetytu;
- Choroby dziąseł;
- Ubytki w zębach;
- Zatrzymywanie płynów w organizmie.
Choć nie zostało to wspomniane w książce, na podstawie której opracowuję ten artykuł, istnieją także podstawy, aby przypuszczać, że utrzymanie odpowiedniej równowagi kwasowo-zasadowej jest kluczowe w zapobieganiu i leczeniu nowotworów. Jednak jest to temat na zupełnie osobny artykuł. Zapraszam więc do przeczytania tekstu o naturalnym leczeniu nowotworów.
Jak dochodzi do zaburzenia równowagi kwasowo-zasadowej?
Ludzki organizm jest wyposażony w mechanizmy, które w naturalny sposób pomagają kontrolować równowagę kwasowo-zasadową. W diecie współczesnego społeczeństwa dominują jednak pokarmy o działaniu kwasotwórczym, a żywność zasadotwórcza spożywana jest w znacznie mniejszych ilościach.
Jak czytamy w Przewodniku Odkwaszania „ciało reguluje poziom kwasowości i podtrzymuje delikatną równowagę alkaliczną, ale (…) ponosi także duży koszt biologiczny. Kiedy dieta powoduje wzrost ilości kwasów metabolicznych, organizm musi posłużyć się licznymi mechanizmami ochronnymi, aby je zneutralizować. Jeżeli owe mechanizmy równoważące pH funkcjonują nieustannie przez dłuższy okres, wówczas cały organizm rozregulowuje się, co w końcu prowadzi do rozwoju choroby”.
Praktycznie wszystkie narządy w ciele odgrywają pewną rolę w kontrolowaniu równowagi kwasowo-zasadowej. Najważniejszymi z nich są jednak nerki, płuca oraz (w mniejszym stopniu) skóra.
Nerki eliminują tzw. kwasy trwałe, zwłaszcza kwas moczowy i kwas siarkowy, które wydalane są wraz z moczem. Wysokie stężenie tych kwasów powoduje wzmożone wydzielanie jonów wodorowych przez nerki. „Proces ten działa jak mechanizm filtrowania, który rozcieńcza kwasy i usuwa je z krwiobiegu, by mogły zostać wydalone wraz z moczem. W procesie tym nerki wykorzystują rezerwy składników zasadowych, a jeśli brak ich w diecie, wówczas organizm musi naruszyć rezerwy zgromadzone w warstwie tkanki chrzęstnej (ma ona zdolność gromadzenia wody) wokół kości i w kościach. Czasami nawet mięśnie – jeśli tkanka mięśniowa ulegnie uszkodzeniu – zmuszone są do uwalniania alkalizującego aminokwasu zwanego glutaminą, który bierze udział w procesie przywracania właściwego pH ciała.”
Bez względu na to jak wydajnie pracują nerki, są one w stanie usunąć jedynie ograniczoną ilość kwasów każdego dnia. Jeśli ciało produkuje zbyt duże ilości kwasów (które przekraczają zdolności filtracyjne nerek), dochodzi do gromadzenia się ich w ciele (czyli do zakwaszenia).
Czy Przewodnik odkwaszania organizmu jest wiarygodnym źródłem?
Zdecydowanie tak. Jak twierdzą sami autorzy (dr Suzan E. Brown oraz Larry Trivieri), „wszystkie zaprezentowane w książce dane mają silne podstawy naukowe – powstały w oparciu o badania przeprowadzone w celu wykazania wpływu poszczególnych produktów żywnościowych na równowagę kwasowo-zasadową ciała”.
Suzan E. Brown jest doktorem antropologii medycznej oraz certyfikowanym dietetykiem. We wstępie książki składa ona podziękowania wielu naukowcom, którzy włożyli wkład w książkę lub badania nad równowagą kwasowo-zasadową. Szczególne słowa uznania kieruje w stronę dr Russela Jaffe (dyrektora ELISA/ACT Biotechnologies) za „jego pracę naukową, w której zajmował się badaniem wpływu kwasów i zasad zawartych w pokarmach na funkcjonowanie organizmu”.
Podziękowanie zostało także złożone dr Lyndzie Frassetto (i jej współpracownikom z Uniwersytetu Kalifornijskiego w San Francisco) oraz dr Susan Lanham-New z Uniwersytetu Surrey w Wielkiej Brytanii, którzy badali „chroniczną metaboliczną kwasicę niskiego stopnia oraz jej oddziaływanie na wiele aspektów związanych z kondycją zdrowotną, od osteoporozy, przez kamienie nerkowe, aż po zanik mięśni”.
Dr Brown dziękuje także dr Thomasowi Remer oraz dr Friedrichowi Manz – niemieckim badaczom, którzy „tworzyli podwaliny naszej pracy opracowując wzór do obliczania kwasowo-zasadowego wpływu produktów żywnościowych”.
Słowa uznania składa też dr Jurgenowi Vormannowi za “wysiłki, by zebrać naukową społeczność z całego świata, zajmującą się badaniem chronicznej metabolicznej kwasicy niskiego stopnia”. W 2000 roku zorganizował on konferencję naukową pt. „Metabolizm kwasowo-zasadowy: Żywienie-Zdrowie-Choroby”, podczas której uczeni z całego globu omawiali wpływ zakwaszenia organizmu na rozwój różnorodnych problemów zdrowotnych.
Jeśli masz jakiekolwiek uwagi do tego artykuły, zapraszam do dyskusji w komentarzach poniżej. kiekolwike uwagi do artykułu? Zostaw wpis w sekcji komentarzy poniżej. Zachęcam także do polubienia mojego konta na Facebooku i obserwowania na Instagramie.
Pozdrawiam,
Ania z bloga Zielona Zasada
Źródła:
1. Dr Susan E. Brown, Larry Trivieri Jr, Przewodnik Odkwaszania Organizmu – Wpływ Żywności Na Twój Bilans Kwasowo-Zasadowy, Vital, Białystok 2015.
2. Effect of a supplement rich in alkaline minerals on acid-base balance in humans, NCBI, ncbi.nlm.nih.gov
3. Supplementation with alkaline minerals reduces symptoms in patients with chronic low back pain, ScienceDirect, sciencedirect.com
